آداب و رسوم محرم در استان يزد؛
به گزارش اتاق خبر اردکان به نقل از خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، قریب 1376 سال از حادثه خونین قیام عاشورای امام حسین(ع) می‌گذرد ولي 1376 سال از یک حادثه گذشتن و همچون مراسمی که دیروز به واقعیت پیوسته عزاداری کردن، نشان از اهمیت و جایگاه این روز عظیم دارد.
محرم و عزاداری در این ماه، یکی از سنت‌های بسیار قدیمی است که در هر شهر و آبادی کشورمان ایران با آداب خاصی برگزار می‌شود، مردم اردكان نيز از همان آغازين روزهاي مرسوم شدن عزاداري براي امام حسين(ع) در ايران، اقدام به ساخت حسينيه و برپايي مجالس عزاداري كرده‌اند كه برخي از اين مراسم‌‌ها، خاص مردم اردكان و به گونه‌ای متفاوت از دیگر مناطق کشور برگزا مي شود.
"علی سپهری اردکانی" مورخ و نویسنده اردکانی در گفت‌و گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه یزد، در مورد عزاداری و مراسم ویژه آغازین روزهاي ماه محرم‌الحرام در اردکان مي‌گويد: حسینیه‌های اردکان در قدیم به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ دسته اول، حسینیه‌های اصلی که در مرکز هر محله بودند و عزداری‌های محرم عمدتاً در آنها برگزار می‌شد و دسته دوم، حسینیه‌های کوچک که جنبه محلی داشتند و بیشتر برای برپایی مجالس روضه‌خوانی از آنها استفاده می‌شد.
وي با اشاره به این که تا اوایل قرن اخیر، حسینیه‌های اصلی در شهر اردکان متعلق به دو محله بازارنو (حیدری) و کوشک‌نو (نعمتی) بوده است، اضافه مي‌كند: با وجود این دو محله بزرگ، دیگر محلات نیز به حوزه نفوذ این دو حسینیه تقسیم می‌شدند که مراسم عزادای در ماه محرم نیز به طور مفصل در این دو حسینیه برگزار می‌شد و در سایر حسینیه‌های اردكان، مراسم روضه‌خوانی برپا بود.
سپهري اردكاني برگزاری مراسم شب اول ماه محرم در اردکان را به گونه‌ای متفاوت از دیگر مناطق کشور مي‌داند و اظهار مي‌كند: در آخرین روز ماه ذی الحَجّه که مصادف با اولین شب ماه محرم الحرام مي‌شود، به منظور دعوت از مردم شهر برای شرکت در مراسم عزاداری، اعضای حسینیه هر محله در حالی که مشعل‌هایی از آتش در دست داشتند و اشعاری ذيل را مي‌خوانند؛
شد مُحرَّم تا ببارد سیل خون از دیده‌ها
از برای ماتم شاه شهید کربلا
در مدینه مصطفی دارد عزای اهل بیت
در نجف گوید علی واحسرتا، واحسرتا
شد مُحرَّم در عزای خامس آل عبا
ماهیان در آب می گریند، مُرغان در هوا
و در کوچه های منطقه تحت پوشش محله خود که بافت تاریخی کنونی اردکان به شمار می‌رود، دور می‌زدند، به این مراسم مشعل‌گردانی یا تکلیف می‌گفتند.
سالي كه مشعل‌های محرم اردکان خاموش شد!
بنيانگذار مؤسسه پژوهشی اردکانشناسی با خاطرنشان کردن این موضوع که این مراسم باعث شده که شب اول محرم در اردکان بسیار پر رونق و کم نظیر باشد، مي‌گويد: در سال‌های اخیر این مراسم هر ساله با رونق بیشتری برگزار می‌شود، با این تفاوت که به جای مشعل‌های هیزمی، مشعل‌های گاز سوز استفاده می‌شود و مردم عزادار با تبل، شیپور و دُهُل به جای کوچه‌ها، در خیابان های اصلی حرکت می‌کنند.
سپهری اردکانی به تعطيلي اين مراسم تاريخي در سال 1340 در اردکان عنوان و اظهار مي‌كند: در اين سال به دستور شهربانی وقت، حکم تعطیلی این مراسم در ماه محرم الحرام ابلاغ شد ولي پس از گذشت 12 سال در محرم سال 1352 با تلاش گروهی از جوانان اردکانی که در بین محله کوشک‌نو و چرخاب گردهم آمده بودند، با روشن کردن مشعل المپیکی که از اداره تربیت بدنی وقت قرض گرفته شده بود، این مراسم از سرگرفته شد.
وی ادامه مي‌دهد: بعد از سرگیری این مراسم از سال 1355 تا محرم قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مشعل‌گردانی محرم در اردکان برگزار می‌شد ولي در سال منتهی به پیروزی انقلاب مجدداً تعطیل شد و با آغاز انقلاب اسلامی ایران، دوباره این مراسم برگزار و تاکنون از رونق خاصی در شب اول ماه محرم برخوردار بوده و به قوت خود باقی مانده است.
این نویسنده اردکانی در پایان نيز بيان مي‌كند: مراسم مشعل‌گردانی در شهر اردکان علي رغم منحصر به فرد بودن و نبودن مراسمی مشابه آن در ایران، متاسفانه هنوز به عنوان ميراث معنوی ثبت نشده است ولي امیدواریم به زودی با نگاه ويژه مسئولان امر، اين مراسم نيز ثبت ملي شود.
مشعل‌گردانی، مراسمي با قدمت 500 ساله
"نادر پیری اردکانی" یکی دیگر از محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ شهرستان اردکان هم در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد نيز معتقد است كه در گذشته و حال، اعلام آغاز ماه محرم در شهرها و روستاهای شهرستان اردکان با روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که در شهر اردکان به مشعل‌گردانی شهره است.
موسس انجمن حامیان میراث کهن اردکان در خصوص این مراسم اظهار مي‌كند: روشن کردن مشعل و مشعل‌گردانی از آداب ماه محرم در اردکان است که سابقه‌ای قریب 500 سال را در میان شعله‌های خود نهفته دارد.
وی اضافه مي‌كند: علاوه بر مشعل‌گردانی که مراسم تاریخی آغازین روز ماه محرم در اردکان است، عده‌ای از مردم در محله شریف آباد شهر اردکان، آخرین روز ذی الحجه هنگام غروب آفتاب به پشت بام مسجد جامع این محله رفته و اشعاری در وصف سرور و سالار شهیدان با سبکی خاص زمزمه می‌کنند و با این کار به استقبال ماه محرم می‌روند.
نویسنده کتاب "گاه شمار تاریخ اردکان" اردکان در ادامه مي‌گويد: در شهر عقدا نیز محلات پایین و بالا، در حسینیه بزرگ این شهر همزمان با شب اول ماه محرم الحرام گردهم می‌آیند و پس از نثار فاتحه و صلوات، با زنده نگه‌داشتن یاد امواتشان به استقبال از ماه محرم می‌روند.
گفتنی است، در شب اول ماه محرم اهالی شهرهای همجوار، مرکز استان و حتی از دیگر نقاط کشور نیز برای دیدن این مراسم به شهر اردکان عزیمت می‌کنند.
